Казнитлыме але 000 эстон кучен
Оккупацийым тӱҥалаш да эстоний гыч 1940 ий кеҥежым сталин совет мландыш шуаш террорымРосиийыште калык режим поезд тун вий лийын - кузе совет территорийыште да моло данный-влак гыч. Тушманын тӱҥ шонымашыже чынжымак лийше але режимым кораҥден, калык запугивание, ӧкымеш ыштыктыме йӧн коллективизаций, тыгак территорий русификация налын. Кугу да кӧргӧ гыч ужашыже эстон калык депортация районышто таче марте историйыште келге кышам коден шарнет, сталинын колымыж ий марте ссср-ын эстоний гыч 1940. Протокол ешартыш немыч деч шолып-советский 23 angriffspakts. Рӱдӧ европышто 1939 ийын августыштак пыштеныт да гитлер шке интересым сферыште сталин пайрем континент да шке коклаштышт пайленыт.
А кузе тыге лиеш польшын эрвел кыраш эстоний, Латвий, Литва, финляндийын совет союз да.
1940 ий июньышто совет войскам налын Эстоний, Латвий да Литва.
Таллинныште, ленинградыште партийын лидерже шадыште совет андрей, электроникын деке миен кучышым.
Шкенан дене у властьым пеҥгыдемдаш сталин правленийын вигак шыпландараш тӧча.
Эстон чарыме лийын политике организаций, сми да клубын вуйлатышыже да правительствыже марионеточный иоанн varels коммунист вигак коеш. Ваштареш виктарыме политический террорын эн ончыч совет ончычсо лийын, сарзе, экономике да культур элыште чапланен, тыгак а ваштарешыже национальные меньшинства, еврей ден студент-влакым тыгай exilierte кузе, тудым октябрь революций деч вара касвел чек куржеш. Лӱдыкшыдымылык орган-влакын совет еҥ-влакын спискышт дене пырля уло поименный гиперушыкан антисоветский ынде нунылан полышкалышын полышкалышыжлан ышташ тӱҥалме дене верысе 1930-х годов. Пеҥгыде лийже тиде спискым тергаш да 1940 ийлаште икымше июнь репрессийыш эстон негызеш лукмо.
Иранысе сарзе вийын 1940 ий июльышто эстонийысе, совет ушем кӧргыштат колташ, родо ладин johan ватыж дене пырля лийын.
Тудо эстон президент лиеш ешыште да уфа константин patz июль 1940 луктын. 1940 ийыште эстонийым совет ушем август ужаш лиеш. 1 1940 ий утла вуйлатыше совет мучаш марте кодын. Эстоний гыч препарат-влакым ышташлан деч вара тиде кӱлешан тӱшкам вӱдышӧ вашке депортация лончо палемдаш тӱҥалыт.
14 кокла гыч иктыже
Советский белоруссийын да украинын ынде тиде верыште лийын йӧн кучылталтеш. Директива дене сверхсекретный кпсс цк 14 деч 1299-526. 1941 ий май гыч депортация республикын балтик теҥыз, Украин, Файлым белоруссий ден „юридический“ верланен. 13 дене йӱд. Июнь 1941 пӱтыра эстоний, Латвий, Литва, Совет икымше депортация Бессарабия да массовый Буковина. Ссылка спецназовец ончылгоч шижтараш посна спискым ыштат вооруженный почеш арест, титаклымаш еҥ пачерым але нунын кокла гыч. 11 сату эстон сср. Тудын деке еҥ-влак яра жапшым пуа 102 шагат угонлан палемдыман, тиде мылам кӱлеш, манам пачкылам. Лийже ешыште шуко поген верым ойырен.
A b оптен да вагонышто йоча-влак кугыеҥ дене ӱдырамаш-влак пӧръеҥ возыман поезд вагон дене возымо „илыш“, тудо советыш жаргон семын манын.
1941 ий 9 Июнь записи шотышто нквд лийын.
Совет ушем кӧргыштат 156 еҥ-влак чот чын кусарыме, очыни, кӱшыч.
7 наре депортировать коклаште лийын. 000 ӱдырамаш, илалше еҥын але йочан чырык Латкуд ий ссылкыште лийын ийгот марте йоча-влак. еврей-влак коклаште эстонийысе кумдан чот кукшо, 10 нунын кокла гыч ныл шӱдӧ наре калык эстоний тиде тунамсе келшымаш депортировать еврей тӱкаш лийдыме улыт. 1 июнь гыч.
Июль 1941 ийыште касвел тыгак лийын депортация пашаже-эстонийысе отро-влак.
654 мер калык деке шке надыр сааремаа камвозеш. 1941-ше ийыште совет депортировать лагерьлаште тергымашым мучашлат комитет пӧръеҥ улат. Колаш лиеш, лӱйкалаш шӱден. Кундемыште да киров велыште ӱдырамаш утларакше йоча-влаклан да Новосибирскысе депортировать лийын, шукышт деч колына начарештеш кушто, катырге паша да йӱштӧ. Эстон 4 почешыже веле пӧртылын.
Мӧҥгеш эстонийыште 311 депортировать.
Налмаште, совет власть чот депортировать шоялыкшылан гыч 1941 ий Эстоний, Латвий, Литва, Польша да Бессарабия 95.
1941 ийыште немыч войскаште оккупироватлаш Балтиксер ваштареш сар совет ушем. Террор режим германийысе совет войска тушто ваштареш мнимый коллаборационист нӧлта, тушман оккупаций режимым герман, еврей, руш, чыган да молат. 1944 ийыште йошкар армийын германий дене кокымшо тӱнямбал сарыште сеҥалтын лишемеш утарыше да чылам кучен тӱҥалын да учо дене эстонийыштат шке пеҥгыдемден. 407 еҥ депортировать лӱдыкшыдымылык совет органлаште 1945 ий августышто коми асср Йӱдвел-касвел Россий, немыч балтийысе нунын кокла гыч шукын улыт.
1946 коммунист партий рӱдӧ комитет эстонийыште ныл лийын (ССП) угыч йодмаш, йӱк радам гыч лукташ эл коммунист ваштареш манеш.
